Brnja Maričić (oko 1330), prema porodičnom predanju, bio je osnivač naselja Brnjak u Ibarskom Kolašinu. Njegovo ime sačuvano je u toponimiji, a smatra se da je pripadao sloju srednjovekovne srpske vlastele.
Njegov sin, Brajilo Maričić, poznat kao Merdak zbog junačkog čina u bici na Marici 1371. godine, prema predanju je uspeo da otme zastavu Osmanlijama. Brajilo je kasnije poginuo u Kosovskom boju 1389. godine.
U osmanskom katastarskom popisu iz 1525 i 1559/60. godine pominje se selo Maričići, verovatno zaselak u selu Komadine kod Ivanjice. Ovaj podatak potvrđuje dugotrajan opstanak i lokalnu moć porodice Maričić na tom prostoru.
Godine 1650., u knjizi „Rudopolje–Karanovac–Kraljevo“ zabeleženo je da Joanikije Maričić kupuje njivu u Konarevu. Dokument je sačuvan u muzeju u Kraljevu i predstavlja najstariji sačuvani pisani trag o ovoj grani Maričića u Raškoj oblasti.
Maričići – rekonstrukcija porodične hronike
| Godina | Ličnost / Lokacija | Događaj / Izvor |
|---|---|---|
| 1330 | Brnja Maričić – Brnjak, Ibarski Kolašin | Osniva naselje Brnjak; predanje |
| 1371 | Brajilo Maričić – bitka na Marici | Osvaja tursku zastavu; nadimak „Merdak“ |
| 1389 | Brajilo Maričić – Kosovo polje | Poginuo u boju protiv Osmanlija |
| 1452 | Bogdan Maričić | Dubrovačko malo veće. Str.144 |
| 1525 | Zaselak Maričići u selu Komadine kraj Ivanjice | Beleži se u turskom defteru (nahija Užice) tom II |
| 1559/60 | Zaselak Maričići u selu Komadine kraj Ivanjice | Beleži se u turskom defteru (nahija Užice) tom III |
| 1650 | Joanikije Maričić – Konarevo, Kraljevo | Kupuje njivu; originalni dokument u muzeju |
Ovaj kontinuitet potvrđuju i genetska istraživanja.
Haplogrupa
E-V13 > z5018 > s2979 > fgc11451 > fgc11450
- Mesto u stablu Y-hromosoma
E-M96
└── E1b1b (E-M215)
└── E-M78
└── E-V13 <<==
└── E-Z5018
└── E-S2979 (=PH1173)
└── E-FGC11451
└── E-FGC11450 ← tražena grana
- Starost (YFull v10 ili prosek više autora)
- E-V13 – nastao ~7100 godina pre sadašnjosti (g.p.s.), TMRCA ~6200 g.p.s.
- E-Z5018 – formiran ~4900 g.p.s., TMRCA ~4300 g.p.s.
- E-S2979 – formiran ~4400 g.p.s., TMRCA ~3900 g.p.s.
- E-FGC11451 – formiran ~3600 g.p.s., TMRCA ~2700 g.p.s. (≈ 700 – 800 pr. Kr.)
- E-FGC11450 – formiran ~3300 g.p.s., TMRCA ~2150 g.p.s. (≈ 150 pr. Kr.)
(To znači da se zajednički predak svih danas testiranih nositelja FGC11450 verovatno rodio negde u kasnom gvozdenom dobu Balkana / ranorimskom razdoblju.)
- Geografska raspodela i učestalost
FGC11450 je izrazito “balkanski” klaster i čini najbrojniju podgranu E-V13 na prostoru:
- Bosna i Hercegovina – do 15 % muškaraca u nekim kantonima (Bosna, dio Hercegovine).
- Srbija – 10–15 % ukupnog stanovništva; u zapadnoj i jugoistočnoj Srbiji višlje.
- Crna Gora – 10 % ukupno, >20 % u plemenskim skupinama Donje/Zetske oblasti (Kuči, Vasojevići, Piperi, Bratonožići itd.).
- Dalmacija, Lika, zapadna Hercegovina – 8–12 % (Hrvati, Bošnjaci i Srbi).
- Makedonija / Severna Makedonija, zapadna Bugarska, severni Epir – nekoliko postotaka.
- Podunavlje u Rumunjskoj (Banat, Oltenija), istočna Mađarska – do 4 %.
Izvan Balkana pojavljuje se sporadično u potomaka iseljeništva: Austrija, Njemačka, SAD, Australija.
- Najvažnije subgrane unutar FGC11450 (na YFull-u se trenutačno vidi više od 250 BigY/GFaps uzoraka)
- FGC11471 – najveći “zapadnobalkanski” klaster; daljnje grane BY3880, Y16729, Y3183…
- FGC11458 – “istočnobalkanski” klaster; dominantan u Bugarskoj, severnoj Grčkoj, dijelu Rumunije.
- BY54965 – ređi podklaster, dosad mahom kod Hrvata i Bošnjaka s područja Krajine / Dalmacije.
- Y183558 – malen, zasad nađen u dva srpska uzorka iz Podrinja.
(U genealogiji se podgrane katkad poklapaju s rodovima/plemenima, ali to uvek treba potvrditi dobrim uzorkovanjem.)
- Arheogenetika (antički i srednjovekovni primerci)
Dokazano E-V13:
- Neolit (starčeva, vinča) – nema V13 (verovatno još nije stigao).
- Bronzano doba: dva uzorka u Mađarskoj (BA Csepel-Haros 2200–1800 pr. Kr.) nose V13*, ali nisu do nivoa Z5018.
- Gvozdeno doba: I4331 (“Ilir”, Velika Gruda, HR IIA, ~900 pr. Kr.) – V13→Z5018→S2979, ali downstream mutacije nečitljive.
- Rimsko doba: muškarac iz Viminaciuma (Serbia, 2.–3. st.) V13→Z5018→S2979; rimsko groblje Blanda (Nin, HR), 1. st. – V13.
- Kasna antika: dva vojnika s Hadrijanova zida (UK, 2.–3. st.) – V13; jedan pripada S2979.
- Rana srednjovekovna doba:
– R10150, R10151 (10.–11. st., Slatina-Sveštari BG) – V13→Z5018→S2979; jedan moguće FGC11458.
– CLJ037 (9.–10. st., Čepin, HR) – V13→FGC11471.
– SRB_Med3 (12. st., Studenica) – V13→FGC11450 (podgrana FT40236).
– Nema još potvrđenog antičkog ili srednjovekovnog uzorka izravno označenog FGC11450*, ali većina gore nabrojanih ideće na istu liniju kad se pročita cijeli BAM.
- Istorijsko-demografska interpretacija
a) Poreklo
Najkasniji neolit prikazuje E-V13 u vrlo niskoj frekvenciji; tokom kasnoga eneolita / rane bronze pojavljuju se prvi veći klasteri u Karpatskoj kotlini i južnom Balkanu. Današnji “eksplozivni” FGC11450 verovatno nastaje negde u području donjeg Dunava ili zapadnog Balkana (Možda širi Dardanski prostor).
b) Nagla ekspanzija (cca 800 – 300 pr. Kr.)
Rezultati STR-eva i NGS-ova pokazuju tzv. “starburst”: mali broj otaca dobiva stotine potomaka. To se poklapa s konsolidacijom Ilirskih/elimičkih, Tribalskih i dačkih entiteta te ranom kolonizacijom Rimljana.
c) Rimsko doba i romanizacija
Rimski garnizoni u Meziji, Dalmaciji i Panoniji sadrže mnogo E-V13 konzistenata; širili su se putevima i veteranskim kolonijama (npr. Sirmium, Viminacium, Salona).
d) Velika seoba Slovena (6./7. st.)
Glavnina nositelja FGC11450 na Balkanu danas govori slovenske jezike; genetski dokazano da se muška linija lokalnog rimskog/ilirskog/trakijskog stanovništva stapala sa sloveniziranim populacijama.
e) Kasnosrednjovekovna plemenska struktura
U Crnoj Gori plemenske predaje (Kuči, Piperi, Vasojevići…) često izjednačavaju rod s haplogrupom E-V13>FGC11471; BigY testiranja u poslednjih 5 godina potvrdila su te veze na nivou 600–800 godina.
- Epidemiološko-medicinski aspekt
Nema dokazano specifične zdravstvene korelacije za FGC11450. U literaturi E-V13 nekad se spominjala kao marker za “Balkanski patuljasti sindrom” ili predispoziciju za varikokelu, ali to nije potvrđeno robustnim GWAS-om. - Preporučeni izvori i baze podataka
- YFull YTree (E-FGC11450, ID YF20218) – stalna ažuriranja starosti i filogenije.
- Facebook grupa “E-V13 Research” – amaterski, ali s više od 2000 BigY rezultata.
- The Balkan Neolithic to Iron Age aDNA projects – publ. Mathieson et al., 2018; Freilich et al., 2021.
- Underhill et al., 2015 – “Origin and diffusion of Y-haplogroup E-V13 on southeastern Europe”.
- ISOGG 2024-01 stabla (https://isogg.org/tree/E).
- Genetika-regiona.net (hr/sr), rubrika E1b1b → V13.
- Sažetak
E-V13 je tipična balkanska podgrana Y-haplogrupe E, dok Z5018 > S2979 > FGC11451 > FGC11450 predstavlja njezin najbrojniji i najmlađi “super-klaster”. Nastao je pre oko 2000–2500 godina, najverovatnije među kasno-ilirskim/trakijskim zajednicama donjeg Dunava i zapadnog Balkana. Danas se nalazi kod 8–15 % muške populacije većine južnoslavenskih i albanskih regija, s mnogim dubljim podklanovima karakterističnim za pojedina plemena i mikro-regije. Dosadašnja arheogenetika podupire kontinuitet od gvozdenog doba preko rimskog razdoblja do ranog srednjeg veka, gde se linija stapa sa slovenskim jezičnim slojem.